ลูกไม้..หล่นไกลต้น 1

สำหรับเรื่องราวของ “ลูกไม้..หล่นไกลต้น”  จะโฟกัสไปที่ลูกไม้ที่มีปีก  4  แบบ  คือ แบบใบพัดเดียว  ปีกแบบใบพัดสองใบ หรือหลายใบ  ปีกแบบครีบ  และปีกแบบใบเรือ  มากที่สุด  ทั้งนี้สืบเนื่องจากมีความแปลกตา  น่าสนใจ และมีความสวยงามมากกว่าลูกไม้แบบอื่น ๆ  อนึ่ง “ลูกไม้..หล่นไกลต้น”  มีปริมาณสาระต่าง ๆ โดยรวมเป็นจำนวนมาก  จำเป็นต้องจัดแบ่งการนำเสนอเป็นชุด ๆ และในครั้งนี้นับเป็นชุดที่ 1  ประกอบด้วยลูกไม้มีปีก ได้แก่  มะฮอกกานีใบใหญ่  มะฮอกกานีใบเล็ก และยมหอม

***********************************************************************************

ชื่อ (Thai Name)   มะฮอกกานีใบใหญ่

ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific Name)   Swietenia  macrophylla . King

ชื่อวงศ์ (Family)  MELIACEAE

ชื่อเรียกอื่น (Other Name)   -

ลักษณะ (Characteristics) 

มะฮอกกานีใบใหญ่จะเป็นทรงกระบอก ลำต้นเปลาตรง  ใช้เวลานานกว่าที่กิ่งก้านจะแผ่พุ่มกว้างออกไป  โตเต็มที่จะสูงได้ถึง 15-20เมตร  ขนาดของทรงพุ่มกว้างประมาณ 4-6 เมตร ลำต้นเป็นสีน้ำตาลเข้มปนดำ เปลือกลำต้นหยาบ

ใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ เรียงตรงข้าม ใบย่อยรูปรีหรือขอบขนาน ปลายเรียวแหลม โคนมนหรือแหลมเบี้ยว ด้านบนสีเขียวเข้มกว่าด้านล่าง  

ดอกสีเหลืองอ่อน เหลืองอมเขียว กลิ่นหอม ออกตามง่ามปลายกิ่ง  

ฝักหรือผลรูปไข่สีน้ำตาล เปลือกแข็ง 

เมล็ดสีน้ำตาลเข้ม  มีปีกแบบใบพัดเดียว

การกระจายพันธุ์ (Distribution) 

ออกดอก ระหว่างเดือนพฤษภาคม - มิถุนายน   ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด  โดยธรรมชาติจะอาศัยการดีดตัวจากฝัก ผสมกับแรงลมและปีกเดี่ยวช่วยพยุงเมล็ดให้ลอยไกลไปจากต้นแม่ได้

ประโยชน์ (Utilization)

**มะฮอกกานีให้เนื้อไม้ที่ดีที่สุดในโลก  เนื้อไม้ลายสวย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้ในการทำเฟอร์นิเจอร์ราคาแพง เครื่องดนตรี  ด้ามแล็กเก็ต  ไม้คิวสนุ๊กเกอร์  ฯลฯ ใช้ตกแต่งบ้าน ที่นิยมกันมากเช่นนี้คงเป็นเพราะมีทั้งความงดงามของเนื้อไม้บวกกับความง่ายในการแปรรูปเนื้อไม้นั่นเอง

**ใช้ปลูกให้ร่มเงา และปลูกเป็นไม้ประดับได้ดี 

**สรรพคุณทางยา  เมล็ดรสขมจัด แก้ไข้มาลาเรีย ที่เรียกว่า “ไข้ป่า”  เปลือกต้นแก้ไข้  เจริญอาหาร

***********************************************************************************

ชื่อ (Thai Name)   มะฮอกกานีใบเล็ก

ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific Name)   Swietenia  macrophylla (L.) Jacq.

ชื่อวงศ์ (Family)  MELIACEAE

ชื่อเรียกอื่น (Other Name)   -

ลักษณะ (Characteristics) 

มะฮอกกานีใบเล็ก ทรงพุ่มเป็นวงรีหรือรูปไข่ สวยงามกว่า เส้นผ่านศูนย์กลางของทรงพุ่ม อยู่ที่ประมาณ 5-6 เมตร ระยะห่างจากหลุมปลูกถึงตัวบ้านอย่างน้อยๆ ก็ควรจะมีถึง 7 เมตร  ต้นมะฮอกกานีใบเล็กโตเต็ม 15-18 เมตร  เตี้ยกว่ามะฮอกกานีใบใหญ่เล็กน้อย  ลำต้นเป็นสีน้ำตาลเข้มปนดำ แต่ผิวเปลือกจะละเอียด เนียนกว่ามะฮอกกานีใบใหญ่



ใบของต้นมะฮอกกานีใบเล็ก มีลักษณะเหมือนกับมะฮอกกานีใบใหญ่  เพียงแต่มีขนาดย่อส่วนลงไปกว่ามะฮอกกานีใบใหญ่

ส่วนดอก ฝักหรือผล มีลักษณะคล้ายคลึงกับมะฮอกกานีใบใหญ่  เพียงแต่ส่วนของเมล็ดมะฮอกกานีใบเล็กเท่านั้นที่ยังมีข้อมูลให้พบค่อนข้างน้อยมาก  ทำให้ต้องใช้วิธีการอนุมานจากข้อมูล/ข้อความของ http://www.kasetporpeang.com ว่าภาพของเมล็ดของต้นมะฮอกานีข้างล่างนี้น่าจะเป็นเมล็ดของมะฮอกกานีใบเล็ก ซึ่งต่างจากต่างจากมะฮอกกานีใบใหญ่ เพราะเป็นปีกแบบครีบ  (หากท่านใดมีข้อมูลที่ชัดเจนกว่านี้...กรุณาให้ข้อมูลเพิ่มเติมได้นะครับ)

"เมื่อเช้านี้พอมีเวลาว่างเลยไปด้อมๆมองๆใต้ต้นมะฮอกกานีพันธุ์ที่มาจากฝั่งเศษ  แถวๆชานเมืองกรุงพนมเปญ  ปรากฏว่าเมล็ดที่ผลของเค๊าแตกออกปลิวเต็มใต้ต้นเลย  เลยเก็บมาหวังจะลองเพาะดู...เผื่อจะงอก  จะได้เอามาปลูกป่าในที่ดินของตัวเองบ้าง  ชอบที่ต้นของเค๊าใหญ่โตมโหฬารจริงๆ"

"เห็นเมล็ดของเค๊ายังใหม่ๆอยู่หวังว่าจะเพาะขึ้นครับ  ลักษณะเมล็ดของเค๊าแตกต่างจากของพันธุ์ที่ปลูกในประเทศไทย  ไม่มีหางยาวๆ...แต่เป็นแผ่นบางๆอย่างนี้ครับ"

การกระจายพันธุ์ (Distribution) 

ถิ่นก าเนิดอยู่ที่อเมริกาเขตร้อน  ดอกมีสีเหลืองอ่อนหรือเหลืองอมเขียว จะมีดอกช่วงเดือนมีนาคม -กรกฎาคม ออกดอกเป็นช่อยาวประมาณ 10 –15 ซม. ตามปลายกิ่งและตามง่ามใบ ผล ติดผลรูปรีชูตั้งขึ้น ผลแก่สีน้ำตาล   ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด  โดยธรรมชาติจะอาศัยการดีดตัวจากฝัก ผสมกับแรงลมและปีกแบบครีบช่วยพยุงเมล็ดให้ลอยไกลไปจากต้นแม่ได้

ประโยชน์ (Utilization)

**มะฮอกกานีให้เนื้อไม้ที่ดีที่สุดในโลก  เนื้อไม้ลายสวย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้ในการทำเฟอร์นิเจอร์ราคาแพง เครื่องดนตรี  ด้ามแล็กเก็ต  ไม้คิวสนุ๊กเกอร์  ฯลฯ ใช้ตกแต่งบ้าน ที่นิยมกันมากเช่นนี้คงเป็นเพราะมีทั้งความงดงามของเนื้อไม้บวกกับความง่ายในการแปรรูปเนื้อไม้นั่นเอง

**ใช้ปลูกให้ร่มเงา และปลูกเป็นไม้ประดับได้ดี 

**สรรพคุณทางยา  เมล็ดรสขมจัด แก้ไข้มาลาเรีย ที่เรียกว่า “ไข้ป่า”  เปลือกต้นแก้ไข้  เจริญอาหาร

***********************************************************************************

ชื่อ (Thai Name)   ยมหอม

ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific Name)   Toona ciliata M.Roem.

ชื่อวงศ์ (Family)  MELIACEAE

ชื่อเรียกอื่น (Other Name)   ลำยม(ลั้วะ)  ยมฝักดาบ (ภาคเหนือ) เล้ย (กระเหรี่ยง-กาญจนบุรี) สะเดาดง (กาญจนบุรี) สีเสียดหอม (พิษณุโลก) สีเสียดอ้ม (ไทย)

ลักษณะ (Characteristics) 

เป็นต้นไม้ขนาดกลาง - ขนาดใหญ่ สูงถึง 35 ม. เส้นรอบวงยาว 152 ซม. มีพูพอนหรือไม่มี เรือนยอด

กลมและแผ่กว้าง บางครั้งค่อนข้างหนาแน่น เปลือกสีขาวปนเทา หรือสีน้ำตาลมันแตกเป็นร่อง 

 

ใบ ประกอบแบบขนนกปลายคู่ บางครั้งพบปลายคี่ ยาว 26-69 ซม. แกนกลางใบเกลี้ยง หรือมีขนยาว

กระจาย มักมีสีแดงเรื่อ ก้านใบยาว 6-11 ซม. เกลี้ยง หรือมีขนยาวห่างๆ ใบย่อยมี 9-15 คู่ รูปใบหอก 

หรือรูปใบหอกแกมรูปไข่ กว้าง 3.2-5 ซม. ยาว 9-12.8 ซม. ปลายแหลมถึงเรียวแหลม โคนเบี้ยว ขอบ

เรียบ ขนเกือบเกลี้ยง มีขนบนเส้นกลางใบด้านบน ก้านใบย่อยยาว 0.2-1 ซม. ขนเกือบเกลี้ยง 

 

ดอก สีขาว หรือขาวอมครีม มีกลิ่นหอม ออกเป็นช่อยาวถึง 55 มม.ห้อยลง แกนกลางช่อดอกมีขน ก้าน

ดอกย่อยยาว 0.5-1 มม. มีขน ดอกยาว 3.5-5 มม. กลีบเลี้ยงยาว 0.75-1.25 มม. มักมีขนด้านนอก ปลาย

จักเป็น 5 พู ขอบพูมีขน กลีบดอกมี 5 กลีบ กว้าง 1.3-3 มม. ยาว 3.5-5.8 มม. มักเกลี้ยง หรือมีขนด้าน

นอก ขอบมีขนยาว เกสรเพศผู้มี 5 อัน ติดอยู่บนก้านชูเกสรร่วมซึ่งยาว 3-4.9 มม. ก้านเกสรเพศผู้ยาว 

1.25-1.8 มม. มีขนยาวเล็กน้อย มี 5 ช่องแต่ละช่องมีไข่อ่อน 8 หน่วย ก้านเกสรเพศเมียยาว 1.2-3 มม. 

ในดอกเพศเมียจะสั้นและเล็กกว่า ขนเกลี้ยง ยอดเกสรเพศเมียเป็นรูปจาน เส้นผ่านศูนย์กลางยาว 0.75-

1.25 มม. 

 

ผล แห้ง ยาว 15-20 มม. สีน้ำตาลอมแดงเรื่อ เปลือกเรียบ หรือมีช่องอากาศเล็กๆ กระจายทั่วไป เมล็ด 

กว้าง 1.2-3 มม. ยาว 5-7 มม. มีปีกทั้ง 2 ด้าน ปีกไม่เท่ากัน ปลายมนแคบ

 

การกระจายพันธุ์ (Distribution) 

พบตั้งแต่ปากีสถาน อินเดีย จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ถึงปาปัวนิวกินี ขึ้นตามชายป่าที่ชื้นหรือเปิดใหม่ ที่ระดับความสูง 300-1,500 ม. ออกดอกและติดผลช่วงเดือนเมษายน-กรกฎาคม

ประโยชน์ (Utilization)

 *** ผล รับประทานได้ มีรสเปรี้ยว    *** เนื้อไม้แข็ง ทนทาน  ใช้ในการก่อสร้าง มีลายสวยงาม ใช้ทำเครื่อดนตรี  เฟอร์นิเจอร์   *** ดอกเป็นสีใช้ย้อมผ้าฝ้าย  ผ้าไหม ให้สีเหลืองหรือแดง   ***  เปลือกต้น เป็นยาฝาดสมาน ยาบำรุง ยาแก้มาลาเรีย ยาแก้ท้องผูก ยาแก้โรคบิด ใช้ภายนอกรักษาแผล 







ขอบคุณ  :  1)  http://community.akanek.com         2)  http://www.bloggang.com

                 3)  http://www.kasetporpeang.com      4)  http://www.rbru.ac.th

                 5)  http://eherb.hrdi.or.th                     6)  http://www.taweesap.com

                 7)  http://paro6.dnp.go.th                    8)  http://www.mcp.ac.th