เอกสารต้นฉบับ "แนวทางการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ๒๕๕๑" ชุดที่ ๑

  บทความที่แล้วผู้เขียนเคยพูดถึง ๒ ประเด็นสำคัญเกี่ยวกับหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ๒๕๕๑  คือ  " การตรวจสอบความถูกต้องและความสมบูรณ์ของเอกสารหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน  และการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐานระดับชั้นเรียน  ซึ่งถือเป็นกุญแจสำคัญที่จะนำไปสู่คุณภาพของผู้เรียนในที่สุด "  

      ดังนั้น  ผู้เขียนจึงเห็นว่าควรนำเสนอเอกสารต้นฉบับบางส่วน  เพื่อให้ผู้เกี่ยวข้องและผู้สนใจการพัฒนาหลักสูตร  ได้ศึกษาเรียนรู้ต่อไป

๑ 

บทนำ

                               

         การกำหนดมาตรฐานเพื่อเป็นกลไกสำคัญในการพัฒนาคุณภาพ  ได้เข้ามามีบทบาทสำคัญในทุกวงการในปัจจุบัน  ไม่เว้นแม้กระทั่งวงการศึกษา  ในช่วงระยะเวลา  ๑๐  ปีที่ผ่านมา  ประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกได้มีการเคลื่อนไหวในการกำหนดมาตรฐานการศึกษาของชาติขึ้น  เพื่อใช้ในการปฏิรูปการศึกษา  สำหรับประเทศไทยนั้น ได้เล็งเห็นความสำคัญในเรื่องมาตรฐานการศึกษากับการพัฒนาเยาวชนของชาติ  โดยปรากฏเป็นข้อ        กำหนดอยู่ในหลายมาตราของพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ  พุทธศักราช  ๒๕๔๒   ซึ่งได้ระบุให้มีการกำหนดมาตรฐานเป็นจุดหมายปลายทางของการศึกษาขั้นพื้นฐาน   เพื่อพัฒนาคนไทยให้เป็นคนดี  มีปัญญา     มีคุณภาพชีวิตที่ดี  และมีขีดความสามารถในการแข่งขันในเวทีโลกกับอารยประเทศ  (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ ,  ๒๕๔๒)

       อย่างไรก็ตาม  การเปลี่ยนแปลงไปสู่ระบบการศึกษาที่มีมาตรฐานเป็นเป้าหมายจะประสบผลสำเร็จได้นั้นต้องอาศัยการเปลี่ยนแปลงแนวคิด  วิธีการ  รูปแบบ  และกระบวนทัศน์ (Paradigm  shift)   จากกรอบแนวคิดเดิม  สู่ปรัชญาแนวคิดใหม่  ความรู้ใหม่  วิธีการ  และแนวปฏิบัติใหม่ ๆ  ตลอดระยะเวลา  ๔  ปี  นับตั้งแต่การประกาศใช้มาตรฐานการเรียนรู้  และหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๔๔  กระทรวงศึกษาธิการได้จัดทำเอกสารคู่มือและแนวทางการใช้หลักสูตร  และมีการแต่งตั้งคณะทำงานชุดต่าง ๆเพื่อทำการฝึกอบรมวิทยากรหลักระดับจังหวัด และเขตพื้นที่การศึกษาเกี่ยวกับแนวคิด  วิธีการในการสร้างหลักสูตรสถานศึกษา  ซึ่งผลการวิจัยและติดตามประเมินในช่วงระยะเวลา  ๔  ปี ของการใช้หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ผ่านมา พบว่า มีประเด็นสำคัญของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ยังขาดความชัดเจน โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาความสับสนของผู้ปฏิบัติในระดับสถานศึกษา  เกี่ยวกับกระบวนการพัฒนาหลักสูตร  ปัญหาหลักสูตรแน่น  การวัดประเมินผลการเรียนที่ไม่สะท้อนมาตรฐาน  ปัญหาในการจัดทำเอกสารหลักฐานทางการศึกษา  และการเทียบโอนผลการเรียน  (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน,  ๒๕๔๙)

       นอกจากนั้น   ผลการติดตามการจัดทำ และใช้หลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุตรดิตถ์ เขต ๑    พบว่า   สถานศึกษาไม่สามารถดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้  สืบเนื่องจากสาเหตุสำคัญ  คือ   โรงเรียนไม่ชัดเจนในการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา   ขาดความรู้ความเข้าใจและตระหนักถึงบทบาทหน้าที่ รวมทั้งการให้ชุมชนเข้ามามีบทบาทในการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษาอย่างแท้จริงน้อยมาก  ทำให้หลักสูตรสถานศึกษาที่ใช้อยู่ไม่เป็นไปตามกับหลักการและเจตนารมณ์ของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช  ๒๕๔๔   

       วีระวุฒิ  วงศ์วสันต์และคณะ (๒๕๕๐)   ได้สรุป  สถานการณ์การจัดทำและใช้หลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนในอำเภอลับแล ไว้คือ  ๑) ทุกโรงเรียนมีหลักสูตรสถานศึกษา  แตกต่างกันก็เพียงความสมบูรณ์ของเนื้อหาสาระ   ๒) ปริมาณการใช้หลักสูตรสถานศึกษาเพื่อการจัดการเรียนรู้  มีการใช้จริงเพียงร้อยละ ๕๐    ๓) การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาให้มีความเหมาะสมอยู่ในระดับน้อยมาก  ซึ่งสอดคล้องกับข้อมูลการศึกษาของสำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน  กระทรวงศึกษาธิการ  ที่กล่าวแล้วข้างต้น   

       เอกสารแนวทางการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ฉบับนี้ จัดทำขึ้นเพื่อให้บุคลากรทางการศึกษาระดับเขตพื้นที่การศึกษา  และสถานศึกษา  รวมทั้งชุมชนผู้ปกครอง   ตลอดจนผู้สนใจในด้านการศึกษาได้ทราบถึงความจำเป็น และมีความรู้ความเข้าใจที่ชัดเจนตรงกัน  พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลงเพื่อการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐานอย่างมีส่วนร่วม และสร้างผู้เรียนที่มีคุณภาพตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ต่อไป

                

๒

นิยามศัพท์ที่เกี่ยวข้อง

       สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน    ได้กำหนดนิยามศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานด้านหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช  ๒๕๕๑  ไว้เพื่อประโยชน์ต่อผู้เกี่ยวข้องในการจัดการศึกษาทุกระดับใช้เป็นข้อมูลประกอบการปรับปรุงและพัฒนาหลักสูตร  ดังนี้

มาตรฐานการเรียนรู้

มาตรฐานการเรียนรู้การศึกษาขั้นพื้นฐาน  (Content  standards/Academic  standards)

      หมายถึง สิ่งที่นักเรียนพึงรู้และปฏิบัติได้เมื่อจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน ความรู้ ความสามารถ ทักษะ และคุณลักษณะที่ระบุไว้มาตรฐานการเรียนรู้การศึกษาขั้นพื้นฐาน ถือเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับผู้เรียนทุกคน  ดังนั้นหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทางการศึกษาทั้งระดับชาติ เขตพื้นที่การศึกษา และสถานศึกษา มีหน้าที่และความรับผิดชอบในการจัดการศึกษา เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้บรรลุคุณภาพที่มาตรฐานกำหนด มาตรฐานการเรียนรู้การศึกษาขั้นพื้นฐานถือเป็นตัวจักรสำคัญในการขับเคลื่อน และพัฒนาคุณภาพการศึกษาเป็นเป้าหมายและกรอบทิศทางในการพัฒนาหลักสูตรการศึกษาทั้งในระบบ นอกระบบ ตามอัธยาศัย และใช้สำหรับผู้เรียนทุกคนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน รวมทั้งเด็กพิการและด้อยโอกาส จะมียกเว้นก็แต่ผู้ที่มีความบกพร่องทางสมองและการเรียนรู้อย่างรุ่นแรงเท่านั้น แนวคิดดังกล่าวอยู่บนรากฐานความเชื่อที่ว่าผู้เรียนทุกคนสามารถเรียนรู้และพัฒนาอย่างมีคุณภาพเท่าเทียมกันได้                 

      




                     

ตัวชี้วัด

      เป็นการระบุสิ่งที่นักเรียนพึงรู้และปฏิบัติได้  รวมทั้งคุณลักษณะผู้เรียนในแต่ละระดับชั้นเรียน ซึ่งสะท้อนถึงมาตรฐานการเรียนรู้ มีความเฉพาะเจาะจงและมีความเป็นรูปธรรม นำไปใช้ กำหนดเนื้อหา จัดทำหน่วยการเรียนรู้ จัดการเรียนการสอน และเป็นเกณฑ์สำคัญสำหรับการวัดประเมินผลเพื่อตรวจสอบคุณภาพผู้เรียน  แบ่งเป็น  ๒  ประเภท คือ

        ๑. ตัวชี้วัดชั้นปี  (Grade – level indicators)

             หมายถึง สิ่งที่นักเรียนพึงรู้และปฏิบัติได้ในระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ – มัธยมศึกษาปีที่ ๓    ซึ่งสอดคล้องสัมพันธ์กับมาตรฐานการเรียนรู้การศึกษาขั้นพื้นฐาน ตัวชี้วัดชั้นปีมีความชัดเจน    มีความ

เฉพาะเจาะจง และมีความรูปธรรมในการนำไปใช้ในการกำหนดเนื้อหา  การเรียนการสอน จัดทำหน่วยการเรียนรู้ และเป็นเกณฑ์สำคัญสำหรับการวัดและประเมินผลเพื่อนตรวจสอบคุณภาพผู้เรียนในแต่ระดับชั้น

        ๒. ตัวชี้วัดช่วงชั้น  (Interval  benchmarks)

             หมายถึง สิ่งที่นักเรียนพึงรู้และปฏิบัติได้ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔- ๖  เป็นตัวชี้วัดพัฒนาการของผู้เรียนไปสู่มาตรฐานการเรียนการศึกษาขั้นพื้นฐาน จึงมีความสัมพันธ์สอดคล้องกับมาตรฐานการเรียนรู้การศึกษาขั้นพื้นฐานแต่มีความเฉพาะเจาะจงมากกว่า ใช้สำหรับเป็นเป้าหมายและกรอบทิศทางในการจัดทำหลักสูตร กำหนดเนื้อหาการเรียนการสอน และการวัดประเมินผลเพื่อตรวจสอบคุณภาพผู้เรียนเมื่อเรียนจบช่วงชั้น

หลักสูตร

หลักสูตร  (Curriculum)

         ประมวลความรู้และประสบการณ์ที่จัดขึ้นเพื่อพัฒนาผู้เรียนให้มีความรู้ ความสามารถ ทักษะ และคุณลักษณะตามที่กำหนดไว้ หลักสูตรจึงเป็นเสมือแผนที่กำหนดทิศทางในการพัฒนาผู้เรียนไปสู่มาตรฐานการเรียนรู้ซึ้งเป็นเป้าหมาย และมีการวัดและประเมินผลการเรียนรู้เพื่อให้ทราบความก้าวหน้าของผู้เรียนในการพัฒนาไปสู่มาตรฐานที่กำหนด

หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน  (Basic  education  Curriculum)

           หลักสูตรที่ใช้ในการจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาผู้เรียนในระดับการศึกษาที่ต่ำกว่าอุดมศึกษา โดยมุ่งหวังให้ผู้เรียนมีความสมบูรณ์ทั้งทางด้านร่างกาย  จิตใจ  และสติปัญญา  อีกทั้งมีความรู้และทักษะที่จำเป็นสำหรับการดำรงชีวิต  และมีคุณภาพได้มาตรฐานสากลเพื่อการแข่งขัยในยุคปัจจุบัน  หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานประกอบด้วยส่วนที่เป็นแกนกลางซึ่งกำหนดโดยหน่วยงานส่วนกลาง  ส่วนที่เกี่ยวกับสภาพชุมชนและท้องถิ่น

หลักสูตรแกนกลาง  (Cor curriclum)

         หลักสูตรแกนกลาง เป็นหลักสูตรในส่วนที่สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานกำหนดเพื่อใช้ในการพัฒนาผู้เรียนทุกคนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน หลักสูตรแกนกลางประกอบด้วยโครงสร้างหลักสูตรซึ่งระบุการจัดแบ่งกลุ่มสาระการเรียนรู้ กิจกรรมต่าง ๆ โครงสร้างเวลาเรียนสาระการเรียนรู้แกนกลางที่จำเป็นสำหรับผู้เรียนทุกคน และเกณฑ์กลางในการวัดและการประเมินผลการเรียนรู้ หลักสูตรแกนกลางเป็นกรอบทิศทางในการพัฒนากรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษาและหลักสูตรสถานศึกษา เป็นส่วนจำเป็นการพัฒนาเยาวชนไทยทุกคนให้เป็นพลเมืองดีของชาติ และสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างมีความสุข ก้าวทันต่อการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม ความเจริญทางวิทยาการในโลกปัจจุบัน

กรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษา  (Local curriculum  framework)

      กรอบหลักสูตรที่จัดทำขึ้นในระดับเขตพื้นที่การศึกษาซึ่งครอบคลุมสิ่งที่กำหนดในหลักสูตรแกนกลางและอาจมีส่วนที่เขตพื้นที่พัฒนาหรือกำหนดเพิ่มเติมให้สอดคล้องเหมาะสมกับสภาพท้องถิ่น ปัญหา และความพร้อมของแต่ละแห่ง ทั้งนี้สถานศึกษาในเขตพื้นที่นั้น ๆ จะใช้กรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษาเป็นแนวทางในการจัดหลักสูตรสถานศึกษา เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้มีคุณภาพตามมาตรฐานการเรียนรู้ และเป็นสมาชิกที่ดีของสังคม มีความรักและหวงแหนมรดกทางสังคมของบรรพบุรุษ  มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับปัญหา การแก้ไขปัญหา การดำรงชีวิต และการประกอบอาชีพในชุมชน

หลักสูตรสถานศึกษา  (School curriculum)

      แผนหรือแนวทางในการจัดประมวลความรู้และประสบการณ์ ซึ่งจัดทำโดยบุคคลหรือคณะบุคคลในระดับสถานศึกษา เพื่อใช้ในการพัฒนาผู้เรียนให้มีความรู้ความสามารถตามมาตรฐานการเรียนรู้ความสามารถมาตรฐานการเรียนรู้ และส่งเสริมให้ผู้เรียนรู้จักตนเอง มีชีวิตอยู่ในโรงเรียน ชุมชน และสังคมอย่างมีความสุข การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาพิจารณาหลักสูตรแกนกลาง และกรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษา  นอกจาก นั้น  สถานศึกษาแต่ละแห่งสามารถพัฒนาเพิ่มเติมขึ้น ในส่วนที่สอดคล้องเหมาะสมกับสภาพสังคมและความต้องการ ความถนัด และความสามารถของผู้เรียน

หลักสูตรอิงมาตรฐาน  (Standards – based curriculum)

       หมายถึง รูปแบบและกระบวนการพัฒนาหลักสูตรที่มีมาตรฐานเป็นเป้าหมาย หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544   ยึดรูปแบบการพัฒนาหลักสูตรในลักษณะดังกล่าว โดยคณะกรรมการศึกษาขั้นพื้นฐานได้กำหนดมาตรฐานการเรียนรู้ ซึ่งเป็นคุณภาพที่คาดหวังให้เกิดในตัวผู้เรียนขึ้น ดังนั้นการพัฒนาหลักสูตรตลอดแนว ตั้งแต่ระดับชาติ ระดับท้องถิ่น ระดับสถานศึกษา ตลอดจนถึงระดับชั้นเรียน จะมีลักษณะเป็นหลักสูตรอิงมาตรฐาน คือ ยึดมาตรฐานการเรียนรู้เป็นเป้าหมาย  และเป็นกรอบทิศทางในการกำหนดโครงสร้างเนื้อหา กิจกรรมการเรียนการสอน ตลอดจนการวัดและประเมินผลการเรียนรู้ กล่าวโดยรวมก็คือ การกำหนดมาตรฐานการเรียนรู้นำไปสู่การพัฒนาหลักสูตรอิงมาตรฐาน (Standards – based curriculum) การเรียนการสอนอิงมาตรฐาน (Standards – based instruction) และการประเมินผลอิงมาตรฐาน (Standards – based assessment)

วิสัยทัศน์  (Vision)

        คำอธิบายเกี่ยวกับความคาดหวังของหน่วยงาน หรือสถานศึกษา เพื่อเป็นทิศทางในการวางแผนจัดการศึกษา ออกแบบหลักสูตร การเรียนการสอน และการดำเนินงานในการพัฒนาคุณภาพผู้เรียนที่สามารถนำไปสู่การปฏิบัติได้ตามเวลาที่กำหนด

พันธกิจ (Mission)

        ภารกิจ ความรับผิดชอบ ในการดำเนินงานจัดการศึกษาของหน่วยงานหรือสถานศึกษา เพื่อให้เกิดมรรคผลตามที่มุ่งหวังในวิสัยทัศน์

กลุ่มสาระการเรียนรู้  (Subject areas)

        กลุ่มขององค์ความรู้และทักษะตามมาตรฐานการเรียนรู้ที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน ซึ่งจัดแบ่งตามศาสตร์ต่าง ๆ เป็น ๘ กลุ่ม ได้แก่ ๑) ภาษาไทย ๒) คณิตศาสตร์ ๓) วิทยาศาสตร์ ๔) สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ๕) สุขศึกษาและพลศึกษา  ๖) ศิลปะ  ๗) การงานอาชีพและเทคโนโลยี  ๘) ภาษาต่างประเทศ

สาระ  (Strands)

         กลุ่มย่อยขององค์ความรู้และทักษะภายใต้กลุ่มสาระการเรียนรู้ เช่น กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ ประกอบด้วย ๖ สาระ ได้แก่  ๑) จำนวนและการดำเนินการ  ๒) การวัด  ๓) เรขาคณิต  ๔) พีชคณิต  ๕) การวิเคราะห์ข้อมูลและความน่าจะเป็น  ๖) ทักษะ/กระบวนการทางคณิตศาสตร์

สาระการเรียนรู้  (Content)

         องค์ความรู้ ทักษะกระบวนการ และคุณลักษณะสำคัญที่ระบุไว้ในมาตรฐานการเรียนรู้ ซึ่งนักเรียนต้องรู้และปฏิบัติได้

สาระการเรียนรู้แกนกลาง  (Core topics/content)

         องค์ความรู้และทักษะที่จำเป็นสำหรับผู้เรียนทุกคนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน หน่วยงานส่วนกลางมีหน้าที่รับผิดชอบในการกำหนดสาระการเรียนรู้พื้นฐาน เพื่อให้โรงเรียนทุกแห่งใช้จัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาผู้เรียน

สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น  (Local – related content)

         องค์ความรู้และทักษะที่เขตพื้นที่การศึกษาพัฒนาขึ้น โดยพิจารณาจากสภาพภูมิศาสตร์ ประวัติความเป็นมาสภาพปัญหาชุมชน วัฒนธรรม เศรษฐกิจ การงานอาชีพ ภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อปลูกฝังผู้เรียนให้รู้จักเข้าใจ มีความรักและหวงแหนมรดกทางสังคมของบรรพบุรุษ มีความเป็นไทย เป็นสมาชิกที่ดีของสังคมและสามารถดำรงชีวิต ประกอบอาชีพ แก้ปัญหาการดำเนินชีวิต และพัฒนาสังคม ชุมชน

รายวิชา (Course)

         ประมวลความรู้ ทักษะ และคุณลักษณะที่พึงประสงค์ที่จัดรวมขึ้นอย่างมีระบบแบบแผน เพื่อใช้ในการพัฒนาผู้เรียนให้มีคุณภาพและมีศักยภาพตามเป้าหมายที่กำหนด มีการวางแผน กำหนดระยะเวลาสำหรับจัดการเรียนการสอน และการวัดประเมินผลไว้อย่างชัดเจน    สถานศึกษาสามารถวิเคราะห์องค์ความรู้   ทักษะและคุณลักษณะต่าง ๆ ที่ระบุในมาตรฐานแต่ละกลุ่มสาระ     เพื่อนำไปจัดทำเป็นรายวิชาต่าง ๆ ได้อย่างหลากหลายตามความเหมาะสม ทั้งในส่วนที่เป็นรายวิชาพื้นฐานและรายวิชาเพิ่มเติม ให้ผู้เรียนเลือกเรียนตามความสนใจบางรายวิชาเป็นการบูรณาการหลายกลุ่มสาระเข้าด้วยกันก็ได้ และเพื่อให้เกิดความสะดวกและความชัดเจนในการรายงานผล และการสื่อสารระหว่างกัน สถานศึกษาจะต้องกำหนดรหัสและชื่อสำหรับเรียกแต่ละรายวิชาขึ้นตามแนวปฏิบัติที่ส่วนกลางกำหนดไว้

การเรียนการสอน

กระบวนการเรียนรู้  (Learning  process)    

        กระบวนการที่ผู้เรียนใช้ในการแสวงหาความรู้  สร้างความเข้าใจ  สร้างองค์ความรู้  และพัฒนาตนเองให้มีความรู้  ความสามารถ  และศักยภาพตามที่มุ่งหวังในหลักสูตร

การเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ (Child – centered)

         การจัดการสอนที่ผู้เรียนมีส่วนร่วม และมีบทบาทสำคัญในกระบวนการเรียนรู้ บทบาทของครูจะเปลี่ยนแปลงจาการเป็นผู้ชี้นำ หรือผู้ถ่ายทอดความรู้ ไปเป็นผู้ช่วยเหลือ อำนวยความสะดวก ส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้เรียนในการแสวงหาความรู้และลงมือปฏิบัติและสร้างสรรค์ความรู้โดยใช้วิธีการต่างๆ หลากหลายรูปแบบ ทั้งนี้โดยคำนึงถึงความถนัด ความสนใจ และแตกต่างระหว่างบุคคล เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการสร้างสรรค์ความรู้และนำความรู้ ไปใช้อย่างมีประสิทธิภาพ

การวัดและประเมินผลการเรียนรู้

การวัดและประเมินผล  (Assessment)

        กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูล  ร่องรอย  หลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงพัฒนาการ  ความก้าวหน้าและความสำเร็จทางการเรียนของผู้เรียนอย่างเป็นระบบ  เพื่อเป็นประโยชน์ต่อการส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดการพัฒนาและเรียนรู้อย่างเต็มศักยภาพ การวัดประเมินผลการเรียนรู้สามารถจัดให้มีขึ้นทั้ง ระดับชั้นเรียน ระดับสถานศึกษา   ระดับเขตพื้นที่การศึกษา   และระดับชาติ

การวัดและประเมินผลอิงมาตรฐาน  (Standards – based  assessment)

          การวัดประเมินผลการเรียนรู้ที่แสดงให้เห็นถึงพัฒนาการ  ความก้าวหน้า และความสำเร็จทางการเรียนโดยเทียบเคียงกับคุณภาพที่กำหนดไว้ในมาตรฐานการเรียนรู้

การประเมินผลระดับชั้นเรียน  (Classroom   assessment)

         เป็นการวัดและประเมินผลที่ควบคู่ไปในกระบวนการเรียนการสอน  ครูผู้สอนเป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการดำเนินการ     มีจุดมุ่งหมายสำคัญในการหาคำตอบว่า   ผู้เรียนมีความก้าวหน้าด้านความรู้  ทักษะ   คุณธรรมค่านิยม  อันเป็นผลสืบเนื่องมาจากกิจกรรมการเรียนการสอนหรือไม่เพียงใด  ดังนั้นการวัดและประเมินผลระดับชั้นเรียน  ควรเน้นการประเมินตามสภาพจริง  โดยใช้วิธีการที่หลากหลาย  สอดคล้องกับมาตรฐานการเรียนรู้ และมีการประเมินอย่างต่อเนื่อง

การประเมินผลระดับเขตพื้นที่การศึกษา  (Local  assessment)

        การวัดและประเมินผลที่ดำเนินการโดยเขตพื้นที่การศึกษา  เพื่อตรวจสอบคุณภาพผู้เรียนในโรงเรียนที่อยู่ในความรับผิดชอบของเขตพื้นที่การศึกษาแต่ละแห่ง  โยมีการรายงานผลแก่สถานศึกษาและชุมชนได้รับทราบ  ทั้งนี้เพื่อให้ทราบว่าสถานศึกษาแต่ละแห่งสามารถจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาผู้เรียนได้บรรลุตามมาตรฐานการเรียนรู้ที่กำหนดไว้หรือไม่  เพียงใด  และมีข้อบกพร่องใดที่ต้องดำเนินการปรับปรุงแก้ไขต่อไป

การประเมินคุณภาพระดับชาติ  (National  tests)

        การวัดและประเมินผลการเรียนรู้ที่ดำเนินการโดยสถาบันทดสอบทางการศึกษาแห่งชาติ  โดยประเมินผู้เรียนในระดับชั้นสำคัญ ๆ (Key  stage) ได้แก่ ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓   ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๖  ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓  และชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖ ในกลุ่มสาระการเรียนรู้ที่สำคัญ  ได้แก่  ภาษาไทย   คณิตศาสตร์  วิทยาศาสตร์   สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม  และภาษาอังกฤษ   ข้อมูลที่ได้จากการประเมินจะนำไปใช้ในการพัฒนาคุณภาพผู้เรียน  และคุณภาพการจัดการศึกษาของสถานศึกษาแต่ละแห่งต่อไป

๓

บทบาทหน้าที่ของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

         หน่วยงานในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานทั้ง  ๓  ระดับ  ได้แก่  ๑)  สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานหรือส่วนกลาง    ๒)  สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา  ซึ่งเป็นหน่วยงานระดับท้องถิ่น  และ  ๓)  สถานศึกษา  ซึ่งแต่ละระดับจะมีบทบาทหน้าที่ความรับผิดชอบแตกต่างกันในการพัฒนา  สนับสนุน  ส่งเสริม  เพื่อให้การดำเนินการจัดทำหลักสูตรและการจัดการเรียน        การสอนของสถานศึกษามีประสิทธิภาพสูงสุด   อันจะส่งผลต่อการพัฒนาคุณภาพผู้เรียนให้บรรลุตามมาตรฐานการเรียนรู้ที่กำหนดไว้ในระดับชาติ   (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ,  ๒๕๔๙)

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน 

       มีบทบาทหน้าที่ และความรับผิดชอบในการดำเนินงาน  ดังนี้

       ๑.ด้านหลักสูตร

          ๑.๑  กำหนดมาตรฐานการเรียนรู้

                กำหนดมาตรฐานการเรียนรู้  เพื่อเป็นเป้าหมายของการพัฒนาผู้เรียนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน  ใน  ๓   ลักษณะ  ได้แก่

                  ๑)   มาตรฐานการเรียนรู้การศึกษาขั้นพื้นฐาน

                  ๒)   ตัวชี้วัดชั้นปี -  สำหรับระดับการศึกษาภาคบังคับ

                  ๓)   ตัวชี้วัดช่วงชั้น -  สำหรับระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

                  การพัฒนามาตรฐานการเรียนรู้ ต้องมีการดำเนินการอย่างต่อเนื่องและมีการปรับเปลี่ยนเป็นระยะ ๆ  ตามภาวการณ์ที่เปลี่ยนไป

          ๑.๒  กำหนดหลักสูตรแกนกลาง

                      สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน  เป็นหน่วยงานกลางที่มีบทบาทหน้าที่ในการกำหนดหลักสูตรแกนกลาง  ซึ่งมีองค์ประกอบสำคัญ  ได้แก่

                  ๑)  โครงสร้างของหลักสูตรแกนกลาง

                  ๒)  สาระการเรียนรู้แกนกลาง   (สิ่งที่ผู้เรียนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานทุกคนจำเป็นต้องเรียนรู้)

                  ๓)   เกณฑ์การวัดและประเมินผลกลาง  (ได้แก่  เกณฑ์กลางการจบหลักสูตร  แนวปฏิบัติในการวัดและประเมินผล) 

            ๑.๓  จัดทำเอกสารเพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับหลักสูตร

                     ๑)  จัดทำและเผยแพร่เอกสารเพื่อสร้างความเข้าใจแก่ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน   เช่น  นิยามศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับหลักสูตร  แนวทางการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา  แนวทางการวัดและประเมินผลตามสภาพจริง  เป็นต้น

                  ๒)  จัดทำตัวอย่างหน่วยการเรียนรู้ของกลุ่มสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ      เพื่อการเผยแพร่และเป็น  ตัวอย่างให้ครูอาจารย์ได้ใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาหน่วยการเรียนรู้

            ๑.๔  ส่งเสริม  สนับสนุน และสร้างความเข้มแข็งให้เขตพื้นที่การศึกษา

                      ๑)  ส่งเสริม สนับสนุน  และช่วยเหลือเขตพื้นที่การศึกษาในการจัดทำกรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษา

                  ๒)  ส่งเสริม  สนับสนุนเขตพื้นที่การศึกษาทั้งด้านทรัพยากร และด้านวิชาการ  เพื่อสร้างความเข้มแข็งให้เขตพื้นที่การศึกษา  สามารถเป็นหลักแก่สถานศึกษาภายในเขตพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

            ๑.๕  ติดตามประเมินผลการใช้หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน     

                  ๑)    นิเทศ  กำกับ  ติดตามการดำเนินงานพัฒนาหลักสูตรของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษา

                  ๒)   ประเมินผลการใช้หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน   โดยประเมินเป็นระยะ ๆ เพื่อการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง 

       ๒.  ด้านการเรียนการสอน

            ๒.๑  จัดทำต้นแบบและเผยแพร่วิธีสอนที่ดี

                   ๑)  วิธีการสอนที่เน้นการคิดวิเคราะห์  การแก้ปัญหา  และการสร้างองค์ความรู้

                   ๒)  จัดทำฐานข้อมูลวิธีการสอนที่ดีเผยแพร่ผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต

            ๒.๒  ศึกษาวิจัยและทดลองใช้นวัตกรรม หรือวิธีการเรียนการสอนรูปแบบใหม่ ๆ

              ๒.๓  อบรมเทคนิค  วิธีการจัดการเรียนการสอนที่ดีมีคุณภาพแก่บุคลากร       ในระดับเขตพื้นที่การศึกษา

            ๒.๔  ส่งเสริม สนับสนุนการจัดการเรียนการสอนที่มีคุณภาพ

                   ๑)  ประกวดและให้รางวัลครูตัวอย่างกลุ่มสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ  ที่จัดการเรียนการสอนได้น่าสนใจและมีประสิทธิภาพ

                   ๒)   ส่งเสริมความก้าวหน้าทางวิชาชีพแก่ครูที่จัดการเรียนการสอนมีคุณภาพ 

       ๓.  ด้านการวัดและประเมินผลการเรียนรู้

            ๓.๑   สร้างความรู้ความเข้าใจบุคลากรเกี่ยวกับการวัดและประเมินผล

            ๓.๒  พัฒนาเครื่องมือเพื่อวัดและประเมินผลการเรียนรู้ของผู้เรียนระดับชั้นต่าง ๆ

            ๓.๓  จัดทำคลังเครื่องมือวัดและประเมินผลการเรียนรู้  เพื่อบริการเขตพื้นที่การศึกษา  และสถานศึกษา

            ๓.๔ ส่งเสริมความเข็มแข็งให้เขตพื้นที่การศึกษามีความรู้  และทักษะในการวัดและประเมินผล

            ๓.๕  ส่งเสริมการประเมินผลสัมฤทธิ์ของผู้เรียนในระดับเขตพื้นที่การศึกษา  เพื่อการพัฒนาปรับปรุง

            ๓.๖  ประสานงานและร่วมมือกับสำนักทดสอบแห่งชาติในการประเมินคุณภาพระดับชาติ

            ๓.๗  ดำเนินการเรื่องการตรวจสอบวุฒิ และการเทียบโอน

                   ๑)  จัดเก็บหลักฐานสำคัญของนักเรียนที่จบการศึกษาจากโรงเรียนต่าง ๆ (เช่น ต.๒ ก ,รบ.๒   ปพ.๓ )  เพื่อการตรวจสอบวุฒิการศึกษา

                   ๒)   ออกหนังสือรับรอง  หนังสือสำคัญทางการศึกษา

                   ๓)  กำหนดหลักการ  จัดระบบ  แนวปฏิบัติในการเทียบโอน

                   ๔)  ให้คำปรึกษาสถานศึกษาเกี่ยวกับการเทียบโอน 

       ๔.  ด้านสื่อการเรียนรู้

            ๔.๑    กำหนดนโยบายเกี่ยวกับสื่อการเรียนการสอน

            ๔.๒  จัดทำหนังสือเรียน  แบบฝึกหัด  และหนังสือเสริมประสบการณ์

            ๔.๓   ตรวจพิจารณาและควบคุมคุณภาพสื่อ  นวัตกรรม  และเทคโนโลยีที่ผลิตโดยเอกชน

            ๔.๔   เป็นศูนย์รวมสื่อของกระทรวงศึกษา

            ๔.๕   ส่งเสริมเขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษาในการพัฒนาสื่อ  และการควบคุมคุณภาพสื่อของเอกชน 

       ๕.  ด้านการประกันคุณภาพการศึกษา

            ๕.๑    กำหนดนโยบาย  กรอบแนวทางการพัฒนาคุณภาพการศึกษา

            ๕.๒   สร้างความรู้ความเข้าใจกับเขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษา  ให้ตระหนักในความสำคัญและประโยชน์ของระบบประกันคุณภาพภายใน 

            ๕.๓   จัดทำฐานข้อมูลการศึกษาของเขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษา  และผลการประเมินคุณภาพผู้เรียนในระดับเขตพื้นที่การศึกษา  เพื่อใช้ในการพัฒนาคุณภาพผู้เรียน 

       ๖.  ด้านการพัฒนาบุคลากร

           ๖.๑  ส่งเสริมศักยภาพเขตพื้นที่การศึกษา  ในรูปแบบต่าง ๆ  เช่น  การอบรม  ประชุมสัมมนา

           ๖.๒  จัดทำเอกสารให้ข้อมูลความรู้โดยผ่านสื่อที่หลากหลาย  เช่น  สื่อสิ่งพิมพ์  สื่ออิเล็กทรอนิกส์ 

       ๗.  ด้านการวิจัยและพัฒนา

            ๗.๑   ศึกษาวิจัยเพื่อติดตามผลการใช้หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน  เพื่อแก้ไขปัญหาอุปสรรคที่พบในการใช้หลักสูตร

            ๗.๒  วิจัยและพัฒนาองค์ความรู้เกี่ยวกับหลักสูตร  มาตรฐานการเรียนรู้  การจัดการเรียนการสอน   สื่อการเรียนรู้   และระบบการวัดและประเมินผล  เพื่อให้กระบวนการพัฒนาต่าง ๆ  อยู่บนพื้นฐานของวิชาการที่ได้รับจากการศึกษาวิจัย

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา

               

        สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาพึงตระหนักว่า  ภารกิจที่สำคัญที่สุดของหน่วยงาน  คือ  การสนับสนุนการจัดกระบวนการเรียนรู้ของสถานศึกษา  เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้บรรลุมาตรฐานการเรียนรู้ที่ส่วนกลางกำหนด  โดยมีบทบาทความรับผิดชอบในการดำเนินงาน  ดังนี้

          ๑.ด้านหลักสูตร

           ในระบบการศึกษาที่มีการกระจายอำนาจให้ท้องถิ่นและสถานศึกษา   มีบทบาทในการพัฒนาหลักสูตรนั้น  สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเป็นหน่วยงานที่มีบทบาทสำคัญยิ่ง  ในการขับเคลื่อนการปฏิรูปหลักสูตร  การเรียนการสอน  ให้ประสบความสำเร็จ  เพราะเป็นตัวเชื่อมสำคัญที่จะช่วยผลักดันนโยบายชาติสู่การปฏิบัติในระดับสถานศึกษา   ภารกิจที่สำคัญของเขตพื้นที่การศึกษาในการพัฒนาหลักสูตร  ได้แก่

            ๑.๑ จัดทำกรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษา

                  กรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษา   เป็นกรอบทิศทางสำหรับโรงเรียนในเขตพื้นที่  ใช้ในการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา  กรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษาจะครอบคลุมสิ่งที่กำหนดไว้ 

ในหลักสูตรแกนกลางที่ส่วนกลางกำหนด   และเขตพื้นที่การศึกษาอาจพิจารณาเพิ่มเติมขึ้นในส่วนที่สอดคล้องกับสภาพปัญหาความต้องการของเขตพื้นที่   กรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษามีองค์ประกอบที่สำคัญ  ดังนี้

                  ๑)  โครงสร้างหลักสูตร :  ครอบคลุมสิ่งที่กำหนดในหลักสูตรแกนกลาง  และอาจเพิ่มเติมในส่วนที่เป็นจุดเน้น  หรือความต้องการในเขตพื้นที่แต่ละแห่ง

                  ๒)   สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น    :   สาระการเรียนที่สอดคล้องกับสภาพชุมชน     สังคม  วัฒนธรรม   ภูมิปัญญาท้องถิ่น  ฯลฯ   เพื่อให้ผู้เรียนเป็นสมาชิกที่ดีของสังคม   มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการดำรงชีวิต   การประกอบอาชีพ   และการแก้ปัญหาของชุมชน

                  ๓)  การประเมินผลจบหลักสูตร  :  กำหนดขึ้นโดยยึดเกณฑ์การประเมินผลกลางในหลักสูตรแกนกลาง  และอาจเพิ่มเติมให้สอดคล้องกับสภาพ  ความมุ่งหวัง   จุดเน้น  ความต้องการ  ในการพัฒนาผู้เรียนในเขตพื้นที่การศึกษา

                         ๑.๒   ส่งเสริม   สนับสนุน  ช่วยเหลือสถานศึกษาในการจัดทำหลักสูตร

                         ๑.๓   จัดทำคลังหลักสูตรในระดับเขตพื้นที่การศึกษา

                         ๑.๔   ติดตามประเมินผลการใช้หลักสูตรสถานศึกษา 

          ๒.ด้านการเรียนการสอน

            ๒.๑ จัดทำศูนย์วิชาการระดับเขตพื้นที่  โดยรวบรวมข้อมูลสารสนเทศทางวิชาการเพื่อบริการแก่ครูในเขตบริการ   เช่น   รวบรวมวิธีสอนที่ดี   แหล่งเรียนรู้ในเขตพื้นที่   ตัวอย่างหนังสือเรียน  และสื่อการเรียนการสอนอื่น ๆ  ที่ครูผลิตในเขตพื้นที่

            ๒.๒  จัดระบบนิเทศ ติดตาม ช่วยเหลือ และแก้ปัญหาการเรียนของนักเรียน

            ๒.๓   ผลิต และส่งเสริมการผลิตสื่อและเทคโนโลยีเพื่อการศึกษา

            ๒.๔   พัฒนาเทคนิควิธีการเรียนรู้ที่ใหม่  ทันสมัยแก่ครูผู้สอน

            ๒.๕   ติดตาม  ประเมิน  และวิจัยปัญหาอุปสรรคในการเรียนการสอน 

         ๓.ด้านการวัดและประเมินผลการเรียนรู้

            ๓.๑ ดำเนินการวัดและประเมินผลการเรียนรู้ของผู้เรียนในเขตพื้นที่การศึกษา   เพื่อเตรียมความพร้อมสำหรับการประเมินระดับชาติ

            ๓.๒ ส่งเสริมความเข้มแข็งให้สถานศึกษามีความรู้และทักษะในการวัดและประเมินผลการเรียนรู้  เช่น  การประเมินตามสภาพจริง   การประเมินการคิดวิเคราะห์   เป็นต้น

            ๓.๓  พัฒนาเครื่องมือวัดประเมินผลในกลุ่มสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ  ทุกระดับชั้น

         ๔.ดำเนินการเรื่องการตรวจสอบวุฒิ และการเทียบโอน

            ๔.๑ จัดเก็บหลักฐานสำคัญของนักเรียนที่จบการศึกษาจากโรงเรียนต่าง ๆ  ในเขตพื้นที่ความรับผิดชอบ  เพื่อการตรวจสอบวุฒิ

            ๔.๒ ออกหนังสือรับรอง  หนังสือสำคัญทางการศึกษาสำหรับโรงเรียนในเขตพื้นที่

            ๔.๓ ให้คำปรึกษาแก่สถานศึกษาเกี่ยวกับการดำเนินการเทียบโอน

            ๔.๔ ส่งเอกสาร  หลักฐานสำคัญการจบการศึกษาของผู้เรียนในสังกัดเขตพื้นที่การศึกษา  ไปยังสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน 

         ๕.ด้านสื่อการเรียนรู้  

            ๕.๑ ตรวจประเมินคุณภาพสื่อและเทคโนโลยีเพื่อการศึกษา  ที่มีผู้ประสงค์จะขอนุญาตใช้ในโรงเรียนในเขตพื้นที่  ซึ่ง สพฐ. จะชี้แจงแนวดำเนินการให้ทราบต่อไป  เมื่อเขตพื้นที่พร้อมที่จะรับตรวจประเมินสื่อ

            ๕.๒ จัดทำหนังสือเรียน  แบบฝึกหัด  หนังสือเสริมประสบการณ์  สำหรับใช้ในเขตพื้นที่

            ๕.๓ รวบรวมสื่อ  แหล่งเรียนรู้ในเขตพื้นที่การศึกษา  จัดทำคลังสื่อการเรียนรู้  เพื่อเผยแพร่และเสนอแนะสถานศึกษา  เพื่อใช้ในการจัดการเรียนรู้

              ๕.๔ ส่งเสริมสถานศึกษาในการวิเคราะห์  คัดเลือกหนังสือเรียนเพื่อใช้ประกอบการเรียนการสอน 

         ๖.ด้านการวิจัยและพัฒนา       

            วิจัยเพื่อพัฒนาหรือแก้ไขปัญหาที่ประสบอยู่   เช่น  การวิจัยเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการจัดการเรียนการสอนของครูที่สอนแบบท่องจำ  การวิจัยเพื่อศึกษาวิธีการวัดและประเมินผลที่เหมาะสมสอดคล้องกับมาตรฐานการเรียนรู้  และเน้นการคิดวิเคราะห์ของนักเรียน  เป็นต้น 

         ๗.ด้านการประกันคุณภาพการศึกษา

            ๗.๑ กำหนดแผนงานและวิธีการส่งเสริมสถานศึกษาให้มีการพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายใน

            ๗.๒ จัดทำฐานข้อมูลสถานศึกษาในเขตพื้นที่  และเก็บข้อมูลอย่างต่อเนื่อง  เพื่อปรับปรุงพัฒนาคุณภาพการศึกษา  และให้ความดูแลช่วยเหลืออย่างใกล้ชิด   หากพบโรงเรียนที่ยังไม่สามารถจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาให้ผู้เรียนประสบผลสำเร็จได้ตามมาตรฐานการเรียนรู้

            ๗.๓ รายงานความก้าวหน้าของการพัฒนาคุณภาพการศึกษาต่อชุมชน และหน่วยงานต้นสังกัด  โดยเฉพาะอย่างยิ่งการรายงานผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของโรงเรียนต่าง ๆ  ในสังกัด 

สถานศึกษา 

        โรงเรียนเป็นองค์กรรากฐานที่สำคัญที่สุดของระบบการศึกษาขั้นพื้นฐาน  เพราะการดำเนินการต่าง ๆ ในโรงเรียนจะส่งผลต่อความสำเร็จของการพัฒนาเด็กนักเรียนมากที่สุด  ดังนั้นโรงเรียนต้องปฏิบัติงานอย่างเข้มแข็งในการจัดทำหลักสูตรการเรียนการสอน  เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้มีคุณภาพตามที่คาดหวังในมาตรฐานการเรียนรู้ระดับชาติ 

         ๑. ด้านหลักสูตร

             ๑.๑ จัดทำหลักสูตรสถานศึกษา

                  โรงเรียนมีหน้าที่สำคัญในการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา  โดยพิจารณาจากหลักสูตรแกนกลาง  และกรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษา  ดังนั้น  หลักสูตรสถานศึกษาจะครอบคลุมสิ่งที่กำหนดในหลักสูตรแกนกลาง และกรอบหลักสูตรเขตพื้นที่การศึกษา  นอกจากนั้นยังมีส่วนที่โรงเรียนจัดทำเพิ่มเติมเพื่อให้สอดคล้องเหมาะสมกับผู้เรียนตนเอง

              ๑.๒   ติดตามประเมินผลการใช้หลักสูตร  เพื่อปรับปรุงพัฒนาให้มีคุณภาพยิ่งขึ้น 

          ๒. ด้านการเรียนการสอน

              ๒.๑ โรงเรียนต้องศึกษาหลักการ  แนวทางปฏิรูปการเรียนรู้  เพื่อจัดกิจกรรมการเรียนการสอน  ให้สอดคล้องกับแนวทางดังกล่าว  เช่น   การจัดการเรียนการสอนที่เน้นบูรณาการ   การคิดวิเคราะห์   การให้ผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติจริง  เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้บรรลุผลตามมาตรฐานการเรียนรู้

              ๒.๒ พัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอน

              ๒.๓ จัดระบบดูแลช่วยเหลือเพื่อให้นักเรียนประสบผลสำเร็จในการเรียนเต็มตามศักยภาพของตนเอง 

          ๓. ด้านสื่อการเรียนการสอน

              ๓.๑  ศึกษาวิเคราะห์  คัดเลือกหนังสือเรียนกลุ่มสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ  ที่กระทรวงศึกษาธิการได้อนุญาตให้ใช้ในโรงเรียน  เพื่อใช้ในการเรียนการสอน

              ๓.๒   จัดทำสื่อการเรียนการสอนใช้ประกอบการเรียนการสอน 

          ๔. ด้านการวัดและประเมินผล

              ๔.๑ กำหนดเกณฑ์การวัดและประเมินผลของสถานศึกษา

              ๔.๒ วัดและประเมินผลการเรียนระดับชั้นเรียน  และสถานศึกษา  ตามระเบียบว่าด้วยการวัดและประเมินผลที่สถานศึกษากำหนดขึ้น  โดยเน้นการวัดและประเมินผลการคิดวิเคราะห์ของนักเรียนมากว่าการประเมินความสามารถในการท่องจำ 

                 ๔.๓ จัดทำเอกสารหลักฐานทางการศึกษา

              ๔.๔ รายผลการเรียนของนักเรียนต่อผู้ปกครอง และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา

              ๔.๕ ดำเนินการเรื่องการตรวจสอบวุฒิและการเทียบโอน

                    ๑)  จัดเก็บหลักฐานสำคัญของนักเรียนที่จบการศึกษา

                    ๒)  ออกหนังสือสำคัญการจบการศึกษา

                    ๓)  ส่งเอกสารหลักฐานสำคัญการจบการศึกษาของผู้เรียนไปยังเขตพื้นที่การศึกษา

                    ๔)  จัดทำเกณฑ์การเทียบโอนของสถานศึกษา 

          ๕. ด้านการประกันคุณภาพภายใน

            การประกันคุณภาพภายใน  เป็นการประเมินผลและการติดตาม ตรวจสอบคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษา  โดยบุคลากรของสถานศึกษานั้น ๆ หรือหน่วยงานต้นสังกัด   การจัดระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา  เริ่มจากการกำหนดวิสัยทัศน์  พันธกิจ  จัดระบบสารสนเทศ   การจัดทำแผนพัฒนาคุณภาพการศึกษา   การดำเนินงานตามแผน   ตลอดจนการตรวจสอบ  และรายงานผลการดำเนินงาน  การปรับปรุงแก้ไขอย่างสม่ำเสมอ 

          ๖. ด้านการวิจัยและพัฒนา

              จัดให้มีการทำวิจัยปฏิบัติการ (Action  research)  ทั้งในระดับชั้นเรียน  และระดับสถานศึกษาเพื่อเป็นการสร้างองค์ความรู้  นำไปสู่การพัฒนาและปรับปรุงประสิทธิภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียน 

            ๗. ด้านความร่วมมือกับชุมชน

                 โรงเรียนควรประสาน  ประชาสัมพันธ์ให้ผู้ปกครอง  ชุมชนมีส่วนร่วมในการให้ข้อเสนอแนะและให้คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานร่วมตัดสินใจ และให้ความเห็นชอบ  เพื่อให้การดำเนินงานด้านต่าง ๆ  ของโรงเรียนดังกล่าวมีประสิทธิภาพมากที่สุด

กรุณาติดตามเอกสารต้นฉบับ 

 "แนวทางการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ๒๕๕๑"  ชุดที่ ๒