สุดยอดภูมิปัญญาท้องถิ่น...ขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบ

หลังจากที่ประสบผลสำเร็จในการขยายพันธุ์สะตอด้วยการทาบกิ่งสะตอบนตอเหลียงแล้ว เกษตรกรหัวก้าวหน้าวัย 57 ปี "สุรชัย สมันตรัฐ" แห่ง "ศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ธ.ก.ส." บ้านเกาะเนียง ต.ควนโพธิ์ อ.เมือง จ.สตูล ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นคิดค้นการขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดด้วยใบ ประสบผลสำเร็จอย่างงดงาม สามารถขยายพันธุ์มะนาวจากต้นแม่พันธุ์เพียง 1 ต้น ได้กิ่งพันธุ์นับพันกิ่ง  เหมาะอย่างยิ่งที่จะขยายพันธุ์มะนาวเพื่อใช้เอง และเพื่อการค้าในยุคมะนาวราคาแพงอย่างในปัจจุบัน 

ที่จริงการขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบของสุรชัย หรือที่ชาวบ้านรู้จักในนาม "ครูติ่ง" ไม่ใช่เรื่องใหม่ หากแต่เขาประสบผลสำเร็จในการใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดมาตั้งแต่ปี 2532 หรือ 25 ปีที่แล้ว ด้วยที่เป็นคนมีจิตอาสา อยู่อย่างพอเพียง ช่วยเหลือสังคม ทั้งที่จะใช้ความรู้ความสามารถในการขยายมะนาวด้วยใบ ปิดเป็นความลับ เพื่อต่อยอดกิจการด้านการเกษตร แต่เขากลับนำความรู้ไปเผยแพร่ให้ผู้อื่นเสมอ ล่าสุด เป็นวิทยากร "ศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ธ.ก.ส." บ้านเกาะเนียง ต.ควนโพธิ์ ถ่ายทอดความรู้ให้ผู้ที่สนใจโดยทั่วไป

สุรชัย เล่าว่า การเริ่มต้นชีวิตที่ประกอบอาชีพอย่างจริงจังด้วยการเป็นข้าราชการครู ทั้งที่ใจชอบอาชีพด้านการเกษตร และในระหว่างที่ทำหน้าที่เป็นแม่พิมพ์ของชาติ พอมีเวลาว่างจะคลุกคลีอยู่กับการเพาะปลูกขยายพันธุ์พืช และต่อมาได้ลาออกจากอาชีพครู ผันตัวมาเป็นเกษตรกรเต็มขั้น จนประสบความสำเร็จในการทาบกิ่งสะตอบนตอเหลียงในปี 2529 โดยมี อาจารย์ดีพร้อม ไชยวงศ์เกียรติ คอลัมนิสต์ด้านการเกษตรชื่อดัง และเป็นอาจารย์ประจำมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เป็นผู้ให้คำปรึกษา ทำให้สะตอสามารถให้ผลผลิตอายุเพียง 3 ปีเท่านั้น 

สุรชัย   สมันตรัฐ

"ช่วงที่ผมกำลังปรับปรุงพันธุ์สะตอ ผมก็เป็นที่ปรึกษาคณะกรรมการบริหารมัสยิดประจำหมู่บ้านที่ควนโดนด้วย และครั้งหนึ่งตอนที่ผมไปหาอาจารย์ดีพร้อม เพื่อปรึกษาเรื่องสะตอ ท่านก็ให้มะนาวไม่มีหนาม ผมนำมาปลูกที่บ้าน 2 ต้น มีอยู่ครั้งหนึ่งการประชุมคณะกรรมการมัสยิดประจำเดือน ผมชวนไปประชุมที่สวนของผม เมื่อคณะกรรมการมัสยิดไปเห็นต้นมะนาว บางคนต้องการในปริมาณมาก ผมเองก็อยากได้เงิน แต่ต้นแม่พันธุ์มีอยู่แค่ 2 ต้น นึกว่าจะทำอย่างไร หากตอนกิ่ง ทาบกิ่ง ติดตา หรือเสียบยอด อย่างดีแม่พันธุ์ 1 ต้น อาจได้เพียง 20-30 กิ่ง กว่าจะได้หลักร้อยกิ่งคงต้องใช้เวลา นึกได้ว่าเคยอ่านหนังสือเคล็ดลับในการขยายกิ่งมะนาวด้วยใบ ผมจำไม่ได้ว่าตำราเล่มนี้ใครแต่ง เลยมาลองผิดลองถูกอยู่ 3 เดือน ปรากฏว่าได้ผล สามารถขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบได้จริง และจากการทดลองพบว่าอัตราการรอดของการขยายพันธุ์กิ่งมะนาวที่ขยายด้วยใบถึง 98%" สุรชัย กล่าวอย่างภาคภูมิใจ 

สำหรับหลักการที่จะขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบ ควรจะขยายจากแม่พันธุ์ที่มีอายุ 4 ปี เพราะเป็นช่วงที่ต้นมะนาวสมบูรณ์แบบ ถ้าเป็นมนุษย์ถือว่าเป็นสาวเต็มที่ พร้อมที่จะมีบุตร แต่ก่อนที่จะขยายนั้น ควรบำรุงให้ต้นมะนาวมีความสมบูรณ์ด้วยการใส่ปุ๋ยสูตรเสมอ 15-15-15 หรือ 16-16-16 ให้ต้นมะนาวได้สะสมอาหารอย่างเต็มที่อย่างน้อย 3 เดือน จากนั้นนำใบมากำดูหากกรอบ แสดงว่าได้สะสมสารอาหารอย่างเต็มที่แล้ว ส่วนใบที่นิ่มอ่อน แสดงว่าอาหารยังไม่เพียงพอ 

ส่วนการเลือกใบที่จะขยายพันธุ์ สุรชัย บอกว่า สามารถนำไปขยายได้ทุกใบ แต่ที่สุดคือใบครึ่งแก่ครึ่งอ่อน ประมาณว่าจะอยู่ต่ำลงมาจากยอดประมาณ 3-5 ใบ ต้นแม่พันธุ์มะนาว 1 ต้น จะสามารถขยายพันธุ์ได้นับพันๆ ใบ ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของแม่พันธุ์นั้นเอง รวมใช้เวลาในการขยายกิ่งมะนาวด้วยใบตั้งแต่เริ่มต้นจนสามารถปลูกลงดิน หรือในวงท่อซีเมนต์ได้ ใช้เวลา 2-3 เดือน แต่ถ้าเป็นมะกรูดอาจใช้เวลามากกว่าหรืออาจ 4-5 เดือน เป็นต้น 

การขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดด้วยใบ ถือเป็นสุดยอดของภูมิปัญญาท้องถิ่น ใช้เงินทุนน้อย แต่สามารถขยายพันธุ์ในปริมาณมาก ถือว่าเหมาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่ต้องขยายสวนมะนาวในยุคมะนาวแพง หรือจะขยายพันธุ์มะนาวเพื่อการค้าก็ทำได้ 

 

ง่ายๆ สามารถทำเองได้  สำหรับการขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบ ตามแบบฉบับของ "ครูติ่ง" มีดังนี้

1. นำกาบมะพร้าวตัดเป็นท่อนยาวราว 2.5-3 ซม. นำไปแช่น้ำไว้จนชุ่ม เอาค้อนทุบจนกาบมะพร้าวแตกนุ่มขึ้น เพื่อง่ายต่อการห่อให้กลม  

2. เมื่อได้กาบมะพร้าวที่นุ่มแล้ว นำมาห่อม้วนเป็นทรงกลม รัดหนังยางหัวท้าย แล้วนำตะปูทิ่มลงไปบริเวณด้านบนของกาบมะพร้าวให้เป็นรู เพื่อลดการเสียดสีเวลานำใบเสียบลงไป 

3. ตัดใบให้มีก้านด้านบนใบเล็กน้อย ส่วนด้านล่างก้านใบให้ยาวเกือบถึงชั้นที่อยู่ด้านล่างถัดไป หรือยาวประมาณ 1-1.5 ซม.

4. ตัดใบออกครึ่งหนึ่ง เพื่อลดการคายน้ำ  

5. เปิดกรีดเปลือกหุ้มก้านด้านของใบ หรือเปิดแผลตามความยาวของก้าน เพื่อเพิ่มพื้นที่ในการออกราก 1-3 หน้า หากไม่ทำเช่นนี้รากจะออกเฉพาะที่ปลายลอยตัดเท่านั้น ถือว่าน้อย ทำให้ต้นมะนาวที่นำไปปลูกไม่แข็งแรง ถ้ากรีดพื้นที่ตรงนี้จะเพิ่มพื้นที่ในการออกรากมากขึ้นนั่นเอง

6. นำกิ่งที่เปิดหน้าแล้ว ไปจุ่มในน้ำยาเร่งราก แล้วเอาไปผึ่งลมให้แห้ง  ถ้าไม่แห้งเมื่อนำไปเสียบในกาบมะพร้าวอาจเน่าได้  

7. เมื่อแห้งแล้ว เอาไปเสียบในกาบมะพร้าวที่เตรียมไว้จนมิดด้าม พอเสียบได้ 4 ก้อน หรือ 4 กิ่งมามัดรวมกัน เพื่อให้ตั้งได้

8. นำก้อนกาบมะพร้าวที่เสียบกิ่งแล้ว ไปจุ่มน้ำให้ชุ่มแล้วใส่ไว้ในถุงร้อน มัดหนังยางในลักษณะให้ถุงร้อนพองโป่งออก ให้ใบไม่กระทบถุง

9. เมื่อได้ถุงที่มีก้อนกาบมะพร้าวเสียบใบมะนาวอยู่ด้านในเรียบร้อยแล้ว ให้เอาไปตั้งไว้ใต้ต้นไม้ที่มีร่มเงา ให้โดนแสงบ้างเล็กน้อย ประมาณ 1 เดือน มะนาวจะเริ่มออกรากหรือเริ่มติดตายอด ส่วนถ้าเป็นมะกรูดจะใช้เวลานานประมาณ 3-4 เดือน จึงจะเริ่มออกรากและติดตายอด ซึ่งถ้าจะให้สมบูรณ์ควรรอทั้งรากและตาออกมาทั้งคู่ จึงเริ่มนำไปลงถุงชำต่อไปได้

ขอบคุณ  :  1)  http://www.komchadluek.net 

                2)  http://m.matichon.co.th

                3)  http://www.pandintong-clip.com